TRASA 13 - MIĘDZY BUKIEM A NOWYM TOMYŚLEM- KU PAŁACOWI W WĄSOWIE

Długość: 42 km

Trasa wiedzie przez rolnicze tereny pomiędzy Bukiem a Nowym Tomyślem. Jej główny punkt, któremu została podporządkowana, stanowi wieś Wąsowo-  jedna z najciekawszych miejscowości na turystycznej mapie Wielkopolski.

W Wąsowie znajduje się bardzo dobrze utrzymany zespół pałacowo- parkowy z 50- hektarowym parkiem oraz znakomity, XIX- wieczny folwark.

Jakby tego było mało zabytkowa, przyfolwarczna aleja lipowa wraz ze stojącymi  przy niej domami dawnych robotników rolnych przeniesie nas 100 lat wstecz.

Ale po kolei…

UWAGA! Na końcu postu znajduje się tekst zwarty, bez zdjęć, z przeznaczeniem do wydruku i wykorzystania podczas wycieczki :)

 

1. Buk 

W okresie średniowiecza miasto było prężnym ośrodkiem handlu i jednym z większych miast Wielkopolski. Jego właścicielem była diecezja poznańska, a w mieście zbudowano pałac biskupi. Buk opasany był murami miejskimi, posiadał swój szpital, łaźnię, a nawet wyposażony był w wodociągi.

Zaborca pruski na początku XIX w. odebrał miasto odwiecznemu właścicielowi-  Kościołowi i przejął pod swoją jurysdykcję.

Dziś Buk ma tylko nieco ponad 6 tys. mieszkańców.

1. Przycmentarny Kościół św. Krzyża

Drewniany kościół na planie krzyża greckiego powstał w 1760 r. z fundacji właściciela pobliskich Wojnowic- Wiktora Raczyńskiego.

Wnętrza, pokryte zabytkowymi malowidłami przedstawiającymi sceny z życia św. Wojciecha, niestety nie są ogólnodostępne.

Koło kościoła znajdują się:

- XVIII- wieczna, drewniana dzwonnica,

- figura Chrystusa Ecce homo z połowy XVIII w. ,

- mogiła z pomnikiem powstańców Wiosny Ludów w1848r. i Powstańców Wielkopolskich.

2. Neoromańska synagoga 

Pochodzący z końca XIX w. budynek jest jedną z najlepiej zachowanych synagog w Wielkopolsce.

Przez niemal 50 lat, do 1939r., synagoga służyła gminie żydowskiej. Podczas II Wojny Światowej hitlerowcy zdewastowali budynek i zamienili na stolarnię i zakład produkcji mebli. Po wojnie obiekt służył jako siedziba klubu sportowego i dom kultury. Obecnie, od 2009r., jest własnością gminy Buk.

Co prawda nic nie pozostało z oryginalnego wnętrza, jednak wygląd zewnętrzny zachował się doskonale.

3. Kościół św. Stanisława Biskupa 

Neoklasycystyczna świątynia powstała w połowie XIXw. według projektu niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla. Autor był wiodącym projektantem pruskim, tworzył m.in. na zlecenie pruskiej rodziny królewskiej, był jednym ze współautorów znajdującego się na liście UNESCO zamku Babelsberg w Poczdamie.

W 1939r. Hitlerowcy zamienili kościół na magazyn mundurów, a w 1945r., przed wycofaniem się, spalili go. Świątynia została odbudowana lecz jej oryginalne wyposażenie przepadło bezpowrotnie. Mimo to budynek zwraca uwagę swą architekturą stylizowaną na antyczną.

 

2. Pałac w Niegolewie 

Wieś i okoliczne dobra przez 500 lat, do 1945r., należały do rodu Niegolewskich. Jest to ród na tyle zasłużony dla Wielkopolski, że jedna z ulic na poznańskim Łazarzu została nazwana jego imieniem. Niegolewscy walczyli u boku Napoleona, w powstaniach narodowych, byli politykami i działaczami społecznymi.

Obecny pałac powstał w 1896r. po spaleniu się dworu wcześniej stojącego w tym miejscu. Pałac był bardzo nowoczesny: już pod koniec XIX w. był zaopatrzony w prąd, centralne ogrzewanie i elektryczną windę usługową. 

Źródło: pl.wikipedia.org

Niestety jego bogate wyposażenie nie przetrwało czasów wojny, zostało rozgrabione przez Niemców, a skrzynie z różnymi przedmiotami, wywiezione w celu ochrony do Poznania, spłonęły w 1945 r. podczas walk o miasto.

Po wojnie majątek wraz z pałacem przejęło Państwo i zakwaterowało tam pracowników utworzonego z dawnego majątku gospodarstwa PGR.

Dzisiaj właścicielem jest Agencja Nieruchomości Rolnych, w pałacu mieszkają 3 rodziny a stan utrzymania zabytkowego budynku nie jest najlepszy. Niegolewscy starają się odzyskać swoją dawną własność.

Źródło: www.grodzisk.naszemiasto.pl

 

3. Michorzewo

We wsi znajdują się dwa interesujące obiekty:

1. Kościół NMP i Wszystkich Świętych 

Barkowo- klasycystyczna świątynia powstała w końcu XVIII w, z tego też okresu pochodzi wyposażenie kościoła. Witraże, z pocz. XX w., są dziełem Stefana Matejki, bratanka i ucznia wielkiego malarza Jana Matejki. Kościół otoczony jest zabytkowym murem, w którego narożnikach zbudowano 2 kaplice.

Przy świątyni pochowana jest Emilia Sczaniecka, jeden z najwybitniejszych działaczy narodowościowych czasów walki z zaborcami. 

Źródło: www.strzelno3.bloog.pl         EMILIA SCZANIECKA (1804- 1896)

Pani Sczaniecka, bogata ziemianka, właścicielka m.in. Michorzewa, brała udział w Powstaniu Listopadowym, powstaniu Wiosny Ludów oraz Powstaniu Styczniowym- wszystkich większych zrywach narodowościowych jej czasów. Organizowała żołnierzom opiekę medyczną, dawała schronienie powstańczym emisariuszom, wspierała powstańców materialnie. Za swe działania została skazana przez sąd na więzienie i grzywny, ułaskawiona przez króla pruskiego Jej dom- pałac w niedalekim Pakosławiu, był długo ważnym ośrodkiem narodowym. Pogrzeb Emilii Sczanieckiej stał się ważnym wydarzeniem patriotycznym, kondukt żałobny ciągnął się przez 12 km.

2. Neoklasycystyczny pałac z ok. 1910r. 

Pałac zbudowany został z fundacji rodziny Sczanieckich. Dzisiaj jest siedzibą ośrodka neurorehabilitacyjnego, specjalizującego się zwłaszcza w walce ze stwardnieniem rozsianym. Otacza go stuletni, ok. 7- hektarowy park.

Warto zwrócić uwagę na otaczające pałac budynki mieszkalne zbudowane dla dawnych pracowników folwarcznych.

  

Jadąc w kierunku Nowego Tomyśla przejeżdżamy przez Wąsowo. Proponuję jednak na razie minąć wieś i pozostawić ją sobie „na deser”.

4. Nowy Tomyśl

Miasto jest stosunkowo młode, powstało dopiero w 1786r. z nadania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla możnej rodziny Szołdrskich. 

Szołdrscy sprowadzili na okoliczne ziemie osadników z Niemiec oraz z Holandii, tzw. Olędrów.

Zbudowali dla nich kościół protestancki, wokół którego ulokowano nowe miasto. Kościół, na planie krzyża greckiego (o równych ramionach) stoi do dzisiaj na pl. Chopina. Od 1946r. jest to świątynia katolicka.

NAJSTARSZA BUDOWLA W NOWYM TOMYŚLU- KOŚCIÓŁ NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO NA PL. CHOPINA

Nazwa miasta pochodzi od niedalekiej osady Tomyśl. Pierwotną osadę przemianowano na obowiązującą do dzisiaj- Stary Tomyśl, a nowej nadano nazwę Nowy Tomyśl.

Miasto zachowało swój niemiecki charakter przez cały okres zaborów. Pod koniec XIX w. było jedynym w Wielkopolsce bez kościoła katolickiego a spośród niemal 2 tys. mieszkańców ponad 80% stanowili Niemcy, Polaków było mniej niż 10%. Jednak w 1919r. Powstańcy Wielkopolscy zajęli miasto, utrzymali je i na mocy traktatu wersalskiego przywrócili Polsce.

 

KAMIENICA PRZY PL. CHOPINA

Najbardziej charakterystyczne dla miasta i jego okolic są związane z osadnikami z Holandii tradycje wikliniarskie i chmielarskie. Region jest największym ośrodkiem wikliniarstwa w Polsce (kilkadziesiąt zakładów wikliniarskich) i terenem największej uprawy chmielu w Wielkopolsce. Niegdyś odbiorcą chmielu był m.in. słynny browar w nieodległym Grodzisku Wlkp. oraz liczne browary z całych Prus.

Dziś Nowy Tomyśl ma niemal 15 tys. mieszkańców.

Źródło: www.nowytomysl.pl                      ZAGRODA OLĘDERSKA W MIEJSCOWOŚCI JASTRZĘBSKO NIEOPODAL NOWEGO TOMYŚLA

Najbardziej charakterystyczną atrakcją miasta jest stojący na rynku (pl. Niepodległości), długi na niemal 20 m, największy na świecie kosz wiklinowy. Kosz powstał w 2006r. z 12 ton wikliny, przez 3 dni plotło go 50 plecionkarzy z 12 zakładów plecionkarskich, został wpisany do księgi Guinnessa.

Kosz postawiono koło eklektycznego budynku ratusza z końca XIX w. Podczas ostatniej wojny znajdowało się w nim hitlerowskie więzienie, którego ofiary upamiętnia tablica wmurowana w jedną ze ścian.

  

NEOGOTYCKI KOŚCIÓŁ NMP NIEUSTAJĄCEJ POMOCY Z KOŃCA XIX W. WRAZ Z PLEBANIĄ - PRZY UL. PIŁSUDSKIEGO (PATRZ ZAŁ. MAPA NOWEGO TOMYŚLA)

 

Ok 1,5 km od placu usytuowany jest ponad 30- hektarowy park miejski, w którym znajduje się niewielkie zoo z ok. 50 gatunkami zwierząt, wśród nich  antylopy, zebry, małpy, strusie.

W parku zlokalizowano też jedyne w Polsce Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa. Miejsce to warto zobaczyć chociażby ze względu na to, że siedziba muzeum znajduje się w zrekonstruowanym, holenderskim, drewnianym domu mieszkalnym z końca XVIIIw. i „olęderskiej” stodole z tego samego okresu. 

Budynki otacza 1,75 ha park, w którym zlokalizowano ciekawe obiekty wyplecione z wikliny (np. wiklinowego Trabanta) oraz poletka wikliny w ponad 20 jej odmianach i chmielu we wszystkich występujących w Europie 52 odmianach.

   

5. Wąsowo 

Na zakończenie trasy zapraszam do Wąsowa, jednego z najciekawszych miejsc w Wielkopolsce.

Źródła:

Wielkopolska przewodnik, Anna Plenzler Piotr Skórnicki, BOSZ, Olszanica 2008

polskaniezwykla.pl

muzeum-szreniawa.pl

maszwolne.pl

grodzisk.naszemiasto.pl

TEKST ZWARTY- DO WYDRUKU

 

Długość: 42 km

Trasa wiedzie przez rolnicze tereny pomiędzy Bukiem a Nowym Tomyślem. Jej główny punkt, któremu została podporządkowana, stanowi wieś Wąsowo-  jedna z najciekawszych miejscowości na turystycznej mapie Wielkopolski.

W Wąsowie znajduje się bardzo dobrze utrzymany zespół pałacowo- parkowy z 50- hektarowym parkiem oraz znakomity, XIX- wieczny folwark.

Jak by tego było mało zabytkowa, przyfolwarczna aleja lipowa wraz ze stojącymi  przy niej domami dawnych robotników rolnych przeniesie nas 100 lat wstecz.

Ale po kolei…

1.

Buk – w okresie średniowiecza miasto było prężnym ośrodkiem handlu i jednym z większych miast Wielkopolski. Jego właścicielem była diecezja poznańska, a w mieście zbudowano pałac biskupi. Buk opasany był murami miejskimi, posiadał swój szpital, łaźnię, a nawet wyposażony był w wodociągi.

Zaborca pruski na początku XIX w. odebrał miasto odwiecznemu właścicielowi-  Kościołowi i przejął pod swoją jurysdykcję.

Dziś Buk ma tylko nieco ponad 6 tys. mieszkańców.

1. przycmentarny Kościół św. Krzyża – drewniany kościół na planie krzyża greckiego powstał w 1760 r. z fundacji właściciela pobliskich Wojnowic- Wiktora Raczyńskiego.

Wnętrza, pokryte zabytkowymi malowidłami przedstawiającymi sceny z życia św. Wojciecha niestety nie są ogólnodostępne.

Koło kościoła znajdują się:

- XVIII- wieczna, drewniana dzwonnica,

- figura Chrystusa Ecce homo z połowy XVIII w. ,

- mogiła z pomnikiem powstańców Wiosny Ludów w1848r. i Powstańców Wielkopolskich.

2. neoromańska synagoga - pochodzący z końca XIX w. budynek jest jedną z najlepiej zachowanych synagog w Wielkopolsce.

Przez niemal 50 lat, do 1939r., synagoga służyła gminie żydowskiej. Podczas II Wojny Światowej hitlerowcy zdewastowali budynek i zamienili na stolarnię i zakład produkcji mebli. Po wojnie obiekt służył jako siedziba klubu sportowego i dom kultury. Obecnie, od 2009r., jest własnością gminy Buk.

Co prawda nic nie pozostało z oryginalnego wnętrza, jednak wygląd zewnętrzny zachował się doskonale.

3. Kościół św. Stanisława Biskupa – neoklasycystyczna świątynia powstała w połowie XIXw. według projektu niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla. Autor był wiodącym projektantem pruskim, tworzył m.in. na zlecenie pruskiej rodziny królewskiej, był jednym ze współautorów znajdującego się na liście UNESCO zamku Babelsberg w Poczdamie.

W 1939r. Hitlerowcy zamienili kościół na magazyn mundurów, a w 1945r., przed wycofaniem się, spalili go. Świątynia została odbudowana lecz jej oryginalne wyposażenie przepadło bezpowrotnie. Mimo to budynek zwraca uwagę swą architekturą stylizowaną na antyczną.

2.

Pałac w Niegolewie – wieś i okoliczne dobra przez 500 lat, do 1945r., należały do rodu Niegolewskich. Jest to ród na tyle zasłużony dla Wielkopolski, że jedna z ulic na poznańskim Łazarzu została nazwana jego imieniem. Niegolewscy walczyli u boku Napoleona, w powstaniach narodowych, byli politykami i działaczami społecznymi.

Obecny pałac powstał w 1896r. po spaleniu się dworu wcześniej stojącego w tym miejscu. Pałac był bardzo nowoczesny: już pod koniec XIX w. był zaopatrzony w prąd, centralne ogrzewanie i elektryczną windę usługową.

Niestety jego bogate wyposażenie nie przetrwało czasów wojny, zostało rozgrabione przez Niemców, a skrzynie z różnymi przedmiotami, wywiezione w celu ochrony do Poznania, spłonęły w 1945 r. podczas walk o miasto.

Po wojnie majątek wraz z pałacem przejęło Państwo i zakwaterowało tam pracowników utworzonego z dawnego majątku gospodarstwa PGR.

Dzisiaj właścicielem jest Agencja Nieruchomości Rolnych, w pałacu mieszkają 3 rodziny a stan utrzymania zabytkowego budynku nie jest najlepszy. Niegolewscy starają się odzyskać swoją dawną własność.

3.

Michorzewo - we wsi znajdują się dwa interesujące obiekty:

1. kościół NMP i Wszystkich Świętych - barkowo- klasycystyczna świątynia powstała w końcu XVIII w, z tego też okresu pochodzi wyposażenie kościoła. Witraże, z pocz. XX w., są dziełem Stefana Matejki, bratanka i ucznia wielkiego malarza Jana Matejki. Kościół otoczony jest zabytkowym murem, w którego narożnikach zbudowano 2 kaplice.

Przy świątyni pochowana jest Emilia Sczaniecka, jeden z najwybitniejszych działaczy narodowościowych czasów walki z zaborcami. Pani Sczaniecka, bogata ziemianka, właścicielka m.in. Michorzewa, brała udział w Powstaniu Listopadowym, powstaniu Wiosny Ludów oraz Powstaniu Styczniowym- wszystkich większych zrywach narodowościowych jej czasów. Organizowała żołnierzom opiekę medyczną, dawała schronienie powstańczym emisariuszom, wspierała powstańców materialnie. Za swe działania została skazana przez sąd na więzienie i grzywny, ułaskawiona przez króla pruskiego Jej dom- pałac w niedalekim Pakosławiu, był długo ważnym ośrodkiem narodowym. Pogrzeb Emilii Sczanieckiej stał się ważnym wydarzeniem patriotycznym, kondukt żałobny ciągnął się przez 12 km.

2. neoklasycystyczny pałac z ok. 1910r. - pałac zbudowany został z fundacji rodziny Sczanieckich. Dzisiaj jest siedzibą ośrodka neurorehabilitacyjnego, specjalizującego się zwłaszcza w walce ze stwardnieniem rozsianym. Otacza go stuletni, ok. 7- hektarowy park.

Warto zwrócić uwagę na otaczające pałac budynki mieszkalne zbudowane dla dawnych pracowników folwarcznych.

Jadąc w kierunku Nowego Tomyśla przejeżdżamy przez Wąsowo. Proponuję jednak na razie minąć wieś i pozostawić ją sobie „na deser”.

4.

Nowy Tomyśl - miasto jest stosunkowo młode, powstało dopiero w 1786r. z nadania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla możnej rodziny Szołdrskich. Szołdrscy sprowadzili na okoliczne ziemie osadników z Niemiec oraz z Holandii, tzw. Olędrów. Zbudowali dla nich kościół protestancki, wokół którego ulokowano nowe miasto. Kościół, na planie krzyża greckiego (o równych ramionach) stoi do dzisiaj na pl. Chopina. Od 1946r. jest to świątynia katolicka.

Nazwa miasta pochodzi od niedalekiej osady Tomyśl. Pierwotną osadę przemianowano na obowiązującą do dzisiaj- Stary Tomyśl, a nowej nadano nazwę Nowy Tomyśl.

Miasto zachowało swój niemiecki charakter przez cały okres zaborów. Pod koniec XIX w. było jedynym w Wielkopolsce bez kościoła katolickiego a spośród niemal 2 tys. mieszkańców ponad 80% stanowili Niemcy, Polaków było mniej niż 10%. Jednak w 1919r. Powstańcy Wielkopolscy zajęli miasto, utrzymali je i na mocy traktatu wersalskiego przywrócili Polsce.

Najbardziej charakterystyczne dla miasta i jego okolic są związane z osadnikami z Holandii tradycje wikliniarskie i chmielarskie. Region jest największym ośrodkiem wikliniarstwa w Polsce (kilkadziesiąt zakładów wikliniarskich) i terenem największej uprawy chmielu w Wielkopolsce. Niegdyś odbiorcą chmielu był m.in. słynny browar w nieodległym Grodzisku Wlkp. oraz liczne browary z całych Prus.

Dziś Nowy Tomyśl ma niemal 15 tys. mieszkańców.

Najbardziej charakterystyczną atrakcją miasta jest stojący na rynku (pl. Niepodległości), długi na niemal 20 m, największy na świecie kosz wiklinowy. Kosz powstał w 2006r. z 12 ton wikliny, przez 3 dni plotło go 50 plecionkarzy z 12 zakładów plecionkarskich, został wpisany do księgi Guinnessa.

Kosz postawiono koło eklektycznego budynku ratusza z końca XIX w. Podczas ostatniej wojny znajdowało się w nim hitlerowskie więzienie, którego ofiary upamiętnia tablica wmurowana w jedną ze ścian.

Ok 1,5 km od placu usytuowany jest ponad 30- hektarowy park miejski, w którym znajduje się niewielkie zoo z ok. 50 gatunkami zwierząt, wśród nich  antylopy, zebry, małpy, strusie.

W parku zlokalizowano też jedyne w Polsce Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa. Miejsce to warto zobaczyć chociażby ze względu na to, że siedziba muzeum znajduje się w zrekonstruowanym, holenderskim, drewnianym domu mieszkalnym z końca XVIIIw. i „olęderskiej” stodole z tego samego okresu.  Budynki otacza 1,75 ha park, w którym zlokalizowano ciekawe obiekty wyplecione z wikliny (np. wiklinowego Trabanta) oraz poletka wikliny w ponad 20 jej odmianach i chmielu we wszystkich występujących w Europie 52 odmianach.

5.

Wąsowo – na zakończenie trasy zapraszam do Wąsowa, jednego z najciekawszych miejsc w Wielkopolsce.

Wsi poświęciłem osobny post pt. „WĄSOWO CZYLI PIKNIK POD ZAMKOWĄ WIEŻĄ” z dn. 27.12.2016r.